Böbrek Nedir?

Böbrek Taşı Neden Olur?

Böbrek taşı kristallerden oluşan sert bir oluşumdur. İdrarın içinde vücuttan atılan avuç dolusu kimyasal maddeler vardır. Bunlar normalde özel bir sistem sayesinde kristalleşmeden vücuttan atılırlar. Bu sistemdeki bozukluk kristallerin üst üste çökmesiyle sert taşları oluşturur. Böbrek taşlarının çoğunda kalsiyum mevcuttur. Daha az görünen böbrek taşları idrar yollarında enfeksiyona bağlı olanlardır. Diğerleri ürik asit ve sistin taşlarıdır.

Böbrek Taşı Kimlerde Olur?

Böbrek taşı oluşumunda, ailesel yatkınlık önemlidir. İdrar yolları iltihabına, böbreğin doğumsal hastalıklarına, paratirod bezinin çok çalışmasına bağlı metabolik hastalıklara sahip olanlarda görülür.

Gıdalarla alınan kalsiyumun fazlası idrarla atılır. Aşırı D vitaminin alınması, üriner sistemdeki enfeksiyonlar, üriner sistemde oluşan tıkanıklıklar ve gut hastalığında sıklıkla böbrek taşları gözükür. Bağırsağın uzun süreli iltihabi hastalıklarında ve ince bağırsak operasyonlarından sonra da böbrek taşları görülebilir.

Böbrek Taşı Belirtileri

Böbrek taşlarının çoğu önemli belirti vermeden kendi kendine atılır. Belirti verdiğinde ilk belirti doğum sancısına benzeyen çok şiddetli ağrıdır. Bu idrar akımının taş nedeniyle tıkanmasına bağlıdır. Keskin kramp şeklindeki ağrı o böbrek tarafında ve karnın alt bölümünde hissedilir. Sıklıkla bulantı ve kusma mevcuttur. Ağrı ince üreter kanalındaki adalelerin taşı mesaneye doğru atmak için kasılmasına bağlıdır. İdrar kanlı gelebilir. Sık ve ağrılı işeme hissi mevcuttur. Eğer ateş ve titreme varsa idrar yollarında ve böbrekte iltihap oluştuğunun belirtisidir. Hemen doktora başvurulmalıdır.

Böbrek Taşı Teşhisi

Böbrek taşlarında, sessiz taşlar hiç belirti vermezler. Başka nedenlerle çekilen görüntülemeler esnasında tesadüfen saptanırlar. İlave görüntüleme yöntemleri ile taşların böbrek ve idrar yollarında yerleşimi ve taşın büyüklüğü hakkında önemli bilgiler elde edilir. Böbrek taşı belirlemede en iyi yöntem kontrassız (boyalı maddesiz) tomografidir. Kontraslı (boyalı maddeli) tomografi veya piyelografi ile böbreğin çalışması konusunda etraflı bilgi edinilir.

Böbrek Taşları Nasıl Önlenir?

Bir iki kez böbrek taşı oluşması, daha sonra böbrek taşı oluşabileceğinin göstergesidir. Düşürülen taşın laboratuvar ve spektrometrik analizi taşın cinsini belirlemede önemlidir.

Böbrek taşlarının çoğu boşaltım sisteminden herhangi bir cerrahi gerektirmeden kendi kendine atılır. Böbrek taşı oluşumunun önlenmesinde, günde 8 bardak kadar su içmek önerilir. Günde en az 2 lt kadar idrar yapmanın sağlanması faydalıdır. Gece kalkıp bir iki bardak su içilmesi taşın tekrar oluşmasını önlemede önemli bir etkendir. Çünkü gece böbrekler anti diüretik hormon salgısı nedeniyle su tuttuklarından idrar yapımı azalır. Gece kalkıp bir iki bardak su içmekle bu etki düzelir. Bilinenin aksine süt, peynir, yoğurt gibi kalsiyumdan zengin gıdaların yasaklamasının faydadan çok zararı vardır. Fazla vitamin D alınması, mide antiastilerinin kullanılması, risk faktörlerindendir.

Özetle böbrek taşının önlenmesinde mümkün olduğu kadar çok su içilmesinin faydası gösterilmiştir. Bazı kalsiyum ve ürik asit taşlarında asidik idrarın alkaliye çevrilmesi ile taşların oluşumu önlenebilir.

Böbrek Ağrısı Nasıl Geçer?

Sağ taraftaki böbrek ve idrar yolu ağrıları apandisit ile karışabilir. Ağrının acilen giderilmesi birinci önceliktir. Şiddetli böbrek ağrısı aslında hayatı tehdit etmez. Hasta bunun bilincinde olmadığı için panik içindedir. Bulantı ve kusmalar nedeniyle sıvı kaybetmiştir. Acilde önce damar yolu açılarak sıvı verilir. Damar yolundan ağrı kesici ve bulantı giderici ilaçlar verilir.

Ultrasonograf ile idrar yollarında tıkanıklık olup olmadığı belirlenir. Kan tahlilleri ile de idrar yolu iltihabı olup olmadığı belirlenir. Eğer iltihap ve tıkanıklık yoksa taşın düşürülmesini kolaylaştırıcı tedavi uygulanır. 7-8 mm altındaki taşlar çoğunlukla düşer. Eğer iltihap ve idrar yollarında tıkanıklık söz konusu ise acilen üst idrar yollarındaki basıncın düşürülmesi gerekir. Bu ya aşağından ya da böbrekten basıncı düşürmek için tüp yerleştirerek sağlanır.

Ağrı kesici ilaç birinci basamakta damar (IVD) veya adale (KETOROLAG) içine verilir. Ayrıca bulantı kusma için metoklopramit verilir. Ağrının devam ettiği durumda sentral yani beyin etkili morfin sülfat yapılabilir. Daha sonra taşı düşürmek ve ağrıdan kurtarmak için parasetamol veya ketorolaksın ağızdan alınan tablet şekli 5-7 gün süreyle verilmelidir. Gerektiğinde idrar yapımını azaltan anti diüretik ilaçlar verilerek akut böbrek ağrısının azalması sağlanabilir. Bunun için buruna gece spreyler uygulanabilir. Antibiyotik kullanımı idrar yolu iltihabı yoksa gereksizdir.

Böbrek Taşı Tedavisi

8 mm altındaki böbrek taşları çoğunlukla kendiliğinden düşer. Daha büyük taşlar operasyon gerektirebilir. Cerrahi tedavi seçeneklerinde böbrek ve idrar yollarındaki taşın büyüklüğü ve böbrek içindeki yeri önemli bir faktörlerdir.

Böbrek taşı tedavisinde kapalı ve açık yöntemler kullanılmaktadır. Böbrek taşı ameliyatlarının başarısı hangi tekniğin kullanıldığından çok cerrahın o teknik üzerinde ne kadar çok deneyimi olduğuna bağlıdır. Başarıyı etkileyen bir diğer faktör taş yükünün fazlalığıdır.

Ekstra Korperal Şok Tedavisi İle Taşın Kırılması (ESWL)

2 cm’in altındaki böbrek taşlarında ESWL yöntemi vücut bütünlüğünü bozmadan taşı yok eden ideal bir yöntemdir. Bu teknikte yüksek enerjili ses dalgaları dışarıdan taşa odaklanır. Taş parçalanarak dökülmesi sağlanır. Gebelik ve kanama bozukluklarında yapılmamalıdır.

Böbrek Taşı Kapalı Ameliyatı

Son 20-25 yıldır böbrek taşı açık cerrahisinin yerini endoskopik girişimler almıştır. Kapalı yöntemlerde taşların temizlenmesinde taşın büyüklüğü ve böbrek içindeki konumu büyük önem taşır. Büyük taşlar daha uzun sürede temizlenir ve böbrek taşlarına tekrar tekrar girişim gerekebilir. Bu da çok anestezi ve daha çok komplikasyon demektir. Endoskopik yöntemlerle görüş alanının sağlanması için basınçlı su verilmektedir. Basınçlı su ciddi yüksek ateş, kanama gibi hayatı tehdit edebilecek komplikasyonlara yol açabilir. İnce üreter kanalında girişimle temizlenen taşlarda sıklıkla üreter kanalının yaralandığı hatta koptuğu görülebilir. Kapalı yöntemde cerrahın deneyimine göre az veya çok böbrek kanaması nedeniyle operasyon yarım kalabilir. Böbrek taşları bir bütün halinde çıkarılamadığı için parçalanarak küçük parçalar halinde çıkartılır. Bu da kapalı ameliyatın önemli sakıncalardan biridir.

Yani büyük hacimli böbrek taşları için kapalı böbrek taşı ameliyatında birkaç operasyon gerekebilir bunun yanı sıra komplikasyonları açığa göre fazladır. Bu nedenle büyük böbrek taşlarında günümüzde hala açık ameliyatın yeri vardır.

Üreteroskopi

Bu teknikte küçük bir endoskop ile önce mesane içine oradan da böbrekten gelen üreterlerin mesaneye açıldığı noktadan girilerek böbrek taşının bulunduğu yere ulaşılır. Üreterde 1 cm’lik böbrek içinde 2-2,5 cm’lik taşlar lazer veya hidrostatik basınçlı aletlerle parçalanır ve dökülmesi amaçlanır. Üretereskoplar bükülemeyen ya da bükülebilen olmak üzere 2 çeşittir. Tam parçalanamayan böbrek taşları özel basket kateterleri ile dışarıya alınır.

Perkutan Nefrolitotomi

Bu teknikte önce bel bölgesinden böbreğe bir iğne gönderilir. İğnenin içine ince bir tel sokularak üzerinden yuvarlak uzun bir kılıf gönderilir. Bu giriş yolundan endoskop uygulanır. Böylece böbrek taşı kırıcı aletlerle daha yüksek hacimdeki taşların parçalanması ve böylece dışarıya alınması sağlanır.

Perkutan Nefrolitotomi ve ESWL’nin Beraber Kullanımı

Bunlardan ayrı olarak hem üreterorenoskopinin ve hem de nefrolitotominin yeni jenerasyonlarında daha minyatür aletlerle taş temizlenmesine yönelik gelişmeler mevcuttur. Ultramini perkutan nefrolitotomide daha küçük ve ince kılıflarla böbreğe giriş yapılır. Çocuklarda da böbrek taşları temizlenir.

Böbrek Taşı Açık Ameliyatı

Böbrek ve idrar yolları karın zarı arkasında tıp dilinde retroperitoneal alanda yerleşmiştir. Karın zarı içinde mide, dalak, karaciğer, ince ve kalın bağırsaklar bulunmaktadır. Bu organlar periton zarı ile sarılmıştır. Ayrıca onun üstünde de karın duvarını oluşturan güçlü birbiri üzerine çaprazlama oluşmuş adale tabakası mevcuttur. Standart açık cerrahide maalesef böbreğe ulaşmak için bu güçlü karın duvarı adaleleri kesiliyor. Bu ameliyat sonrası hastanın normal fiziksel aktivite ve görevine dönmesi zaman alabilir. Ancak biz standart ameliyatın aksine farklı bir yöntemle adale kesmeden karın duvarı bütünlüğünü bozmadan operasyonumuzu gerçekleştiriyoruz. Böbreğe ulaştıktan sonra taşın böbrek içinden temizlenmesin de 3 yöntem mevcuttur.

Böbreğin havuzcuğu böbreğin içinde 7-8 tane kanalın birleşmesinden meydana gelir. Bizim uyguladığımız yöntemde böbreğe hiç zarar vermeden bu havuzcuğun olduğu bölgeye küçük bir kesiyle girilip taşlar çıkarılır. Ancak böbreğin havuzcuğundaki ve 7-8 idrarı toplayan kanalların içindeki taşların temizlenmesi bu yolla mümkün olmayabilir. Bu tip durumlarda Böbreğin parankim dediğimiz etli kısmına kesi yapmak gerekir. Ancak bu şekilde derinde yerleşim gösteren taşlar temizlenebilir. Taşlar alınırken böbreğe de zarar verilebilir. İşte açık taş cerrahisinin bu ciddi komplikasyonlarının sonucunda endoskopik girişimlerde büyük gelişme olmuştur. Fakat endoskopik girişimlerde istenilen sonuçlar maalesef elde edilememiştir. Taş yükünün fazlalığı önemli bir dezavantajdır. Önemli hekimin deneyimidir.

Bizim uyguladığımız açık ameliyat yöntemi;

Bizim böbreğe yaklaşımımız karın yan veya ön duvarındaki 3 tabaka adalelerin kesilmesi ile yapılmaz. Bu adaleleri kesmek hastanın iyileşme sürecini önemli şekilde etkiler. Bu üç adale arkada birbiriyle birleşir ve bir kalın zarf oluşturur. İşte bu adeta bir giriş bölgesi gibidir. Biz hastanın arkasından bu özel bölgeden kesi yapıyoruz ancak unutulmamalıdır ki buradan kesi yapılması teknik incelik ve deneyim gerektirir. Böylece hastanın iç ve dış vücut bütünlüğüne zarar gelmemiş olur. 4-6 cm’lik bir cilt kesisi ile doğrudan doğruya böbreğe ve ideal olarak arkadan yaklaşılır. Aynı anda böbrek havuzcuğuna ulaşılır. Böbrek havuzcuğuna yapılan kesi ile böbrekt taşı bütünüyle parçalanmadan çıkarılabilir. Böbreğin derinliğinde idrarı toplayan kalis denilen kanalların içerisindeki taşlar eğilip bükülebilen fleksibil sistoskop denilen aletle endoskopik olarak kolayca yerleri saptandıktan sonra çıkarılırlar. Bazen böbrek parankimine ışınsal 2-3 cm’lik kesi yapılarak taşa ulaşmak gerekebilir. Bu durumda kesi böbrek damarlarına paralel olduğu için hiç zarar vermez. İşlem başarılı bir şekilde bitirilir. Kesilen pelvis dediğimiz böbreğin havuzcuğu su sızdırmaz şeklinde kapatılır, dikilir. Ameliyat bölgesine küçük diren konur. Hasta tüm taşlarından temizlenmiş olarak hastaneden maksimum 1-2 günde taburcu edilebilir. Hasta 1 hafta gibi sürede hasta tüm taşlarından temizlenmiş daha sonra başka bir işleme gerek kalmadan hayatını devam ettirir. İşte bunun ismi açık, minimal invaziv cerrahidir. Hasta ciltte sadece 4-6 cm’lik bir kesi ile iç bütünlüğünde endoskopik yöntemlerin tersine ciddi bir hasar oluşmadan kısa bir sürede gündelik aktivitesine dönebilir. Daha kompleks ve zor vakalarda ise kesi yukarıya doğru 2-3 cm daha uzatılarak başarılı bir operasyonla bütünlük bozulmadan şifaya kavuşurlar. Hatta 2 tarafta da aynı anda taşı olan hastalar bile yüzükoyun pozisyonda opere edilerek iki böbrekteki taşları da tamamen temizlenebilir. Nadiren böbrek içinde kalan taş parçaları daha sonra ESWL denilen yüksek enerjili şok dalgaları kullanarak parçalanır ve sonra kendi kendine düşer.

Çok uzun senelerden beri bizim uyguladığımız bu teknikte ciltte 4-6 cm’lik kesinin izinin dışında böbrekte herhangi bir hasar oluşmaz. Taşlar bir bütün olarak çıkarılır. Ayrıca gerekirse havuzcuk içine fleksibl sistoskop sokularak kalan taşlar rahatça temizlenir. Bu konudaki video ve görsellerimizi yazının altında sunmaktayız.

Böbrek Taşı Ameliyat Görselleri