Hidrosele halk arasında “su fıtığı” da denir. “Tünikavajinalis” denilen ve testis ile sapını kaplayan iki katlı koruyucu bir zar vardır. Bu iki zar arasında, vücut tarafından salgılanan az miktarda bir sıvı bulunur. Vücut tarafından sürekli olarak salgılanan ve dışarıya atılan bu sıvı sayesinde testisler, travmalara karşı korunurken, aynı zamanda sperm yapma potansiyelleri korunur. Bu zarlar arasındaki salgılama ve emilimdeki bozukluk, iki zar arasında daha fazla sıvı birikimine neden olur. Bu fazla sıvı birikiminin yol açtığı rahatsızlığa ise Hidrosel denir. Hidroselin çocuk ve yetişkinlerdeki tedavisi tamamen farklıdır. Makalemizde yetişkin ve çocuk hidroselini ayrı ayrı değerlendireceğiz.

Yetişkin hidroselinde hastanın, haya tarafında ağrısız şişlik meydana gelir. Zamanla büyüyerek kıyafet üzerinden dahi görülebilecek hale gelen bu şişlik, hastada huzursuzluk ve sosyal sıkıntı yaratır. Yetişkin hidroselinde kasık kanalında bir açıklık söz konusu olmaz.

Hidrosel Teşhisi

Hidroselin teşhisinde fizik muayene ve ultrasonografi en yaygın olarak kullanılan yöntemlerdir. Fizik muayene sırasında doktor, testis torbasını inceleyerek anormal bir şişlik veya hassasiyet olup olmadığını kontrol eder. Ultrasonografi ise hidrosel ve diğer testis hastalıklarının ayırt edilmesine olanak tanır. Ultrasonografi ile testislerin yapısı, sıvı miktarı ve çevresindeki dokular net bir şekilde görüntülenir, böylece hidroselin doğru bir şekilde teşhisi sağlanır.

Hidroselin bir diğer tanı yöntemi ise testis torbasına alttan bir ışık kaynağı tutulmasıdır. Tıp dilinde ‘Translüminasyon’ olarak bilinen bu yöntemde, skrotuma uygulanan ışık sayesinde sıvı dolu yapılar kolayca belirlenir. Hidrosel gibi sıvı içeren bir yapı ışığı geçirir ve testisin bulunduğu bölgede kırmızımsı bir parlama görülür. Bu, hidroseli daha katı yapılardan veya tümör gibi anormal oluşumlardan ayırt etmede pratik ve hızlı bir yöntemdir.

Hidrosel Nedenleri

Yetişkin hidrosel vakalarının %7’si varikosel ameliyatı geçirmiş hastalardır. Ayrıca hayaya gelen darbeye bağlı travma oluşumu ve testis kanseri de hastada hidrosel oluşumu meydana getirebilir. Hidrosel vakalarının önemli bir bölümünde ise sebep belli değildir.

Hidrosel Ameliyatı

Yetişkin hidrosel ameliyatlarında prensip, “tunikavajinalis” denilen, aşırı sıvı salgılayan ve testisi saran zarın çıkartılmasıdır. Bu operasyonda kesi, çocuklarda olduğu gibi kasık kanalından değil, testis tobası üzerinden yapılır. 4-5 cm’lik bir kesiyle tunikavajinalis zarına ulaşılır ve içindeki sıvı boşaltılır. Kimi vakalarda 1-2 litrelik hacme varan sıvı boşaltımı dahi gerçekleştirilmektedir. Sıvı boşaltımının ardından testis dışarıya doğurtulur ve tunikavajinalis zarı mümkün olduğunca çıkartılır. Standart hidrosel ameliyatı olarak bilinen bu yöntemde büyük bir kesi yapıldığı ve testis dışarıya doğurtulduğu için hayada şişlik meydana gelir ve yara iyileşmesi uzun zaman alır. Operasyon çoğunlukla travmatik ve ameliyat sonrası sıkıntı vericidir. Bizim geliştirdiğimiz ve Dünya Tıp Literatürü’ne giren ONOL (Outpatient Novel Out-Leaf) Yöntemi’nde ise hastada bu tip şikayetler yaşanmaz.

Hidrosel Ameliyatında ONOL Tekniği

2004 yılında Prof. Dr. Yavuz Önol tarafından geliştirilen, 2009 yılında Dünya Tıp Literatürü’ne kabul edilerek bilimsel dergilerde yayınlanan ve çok sayıda uluslararası kongrede sunulan ONOL Tekniği’nde hastanın testis torbasına 1-1,5 cm’lik küçük bir cilt kesisi yapılır ve tunikavajinalise ulaşılır. Hidrosel sıvısı enjektörle tamamen boşaltılır. Tunikasvajinalis bir soğan zarı gibi sıyrılarak hassas bir operasyonla tamamen çıkartılır. Böylece hidrosele neden olan zar ortadan kaldırılır. Hasta ameliyat sonrası herhangi bir şikayet ve sıkıntı yaşamazken, aynı gün taburcu edilir. Diğer tekniklerde 5-6 cm olan ameliyat kesisi ONOL tekniğinde 1 – 1,5cm’dir. ONOL tekniğinde testisler, testis torbasıdan dışarı çıkarılmaz. Bunlar ameliyatın hastaya verdiği travmayı azaltır. Hastalar aynı gün taburcu olabilir. ONOL tekniğinin, ameliyat başarı oranı diğer tekniklere göre daha fazladır.

Hidroselin Ameliyatsız Tedavisi

Hidroselin ameliyatsız tedavisi mümkündür. Scrotum’a kesi yapmadan bir enjektörle hidrosel sıvısı tamamen boşaltılır. Ancak bu yöntemde tunikavajinalis çıkarılmadığından sıvı üretimi devam eder. 6-12 ay aralıklarla bu işlemin tekrar edilmesi gerekir. Sıvı üretimini azaltmak için testis zarları arasındaki boşluğa sıvı üretimini azaltıcı maddeler verilebilir. Ağrılı bir tedavi yöntemidir ve yaşlı hastalarda uygulanabilir. Hastalığı tam olarak ortadan kaldırmaz.

Çocuk Hidroseli

Testislerin anne karnındaki gelişimi, böbreklerle birlikte başlar. Çocuk geliştikçe aşağı doğru inen testisler, zamanla kasık kanalından geçerek scrotum denilen testis torbalarına yerleşirler. Bu iniş esnasında “periton” dediğimiz karın zarını sürüklerler. Bu sürüklenen karın zarı, testisi kaplayan koruyucu zarı meydana getirir. Yenidoğanda bu zarın kasık kanalında tam olarak kapanmaması durumunda karın içerisinde oluşan sıvı, testislerin zarları arasına akar. Yenidoğanlarda görülebilen bağlantı, genellikle zamanla tamamen kapanır. İlk 1-1,5 yıl içerisinde kapanma tamamlanmaz ise testislerin etrafında fazla sıvı birikimi meydana gelir.

Çocuk Hidrosel Ameliyatı Ne Zaman Yapılmalı?

Çocuk hidroseline sahip yenidoğanların rahatsızlıkları yüksek bir oranla, doğumu takip eden 1-1,5 yıl içinde kendiliğinden düzelmektedir. Bu sebeple, 1-1,5 yıl herhangi bir operasyon gerçekleştirilmeden beklenmelidir. Ancak kasık kanalının genişliği 1-2 mm’den fazla ise, bağırsak segmentleri de bu kanaldan aşağı, hayalara doğru kayar. Bu durumda hasta hidroselin yanı sıra kasık fıtığı da olmuş demektir. Hasta her an bağırsak düğümlenmesi yaşama riskiyle karşı karşıyadır. Böyle bir durumda derhal ameliyatla müdahale edilmelidir.

Çocuk Hidrosel Ameliyatı

Operasyonda kasığa 1,5 cm’lik bir cilt kesisi yapılır. Kasık kanalında karın boşluğu ile haya arasındaki bağlantı bulunur ve iptal edilir. Prensip olarak basit görünen ancak hassas bir operasyondur. Çünkü bu ameliyat bölgesinde testislerden spermi nakleden “Vas Deferens” denilen kıl kadar ince bir kanal vardır. Testislerde üretilen spermi penisin arkasına aktaran bu kanala kesinlikle zarar verilmemesi gerekir. Aksi halde sperm ulaşımı zarar görebilir ve hastada kısırlık meydana gelebilir. Maalesef erişkin kısırlıklarının bir bölümünün nedeni çocukken geçirilen hatalı hidrosel ameliyatlarıdır.

Prensip olarak basit görünen bu ameliyatta, hastanın hidrosel sorununu çözmek kadar, sperm taşınmasını sağlayan “Vas Deferens” kanalının hiçbir zarar görmemesini sağlamak da önemlidir.