Mesane iltihabının tıbbi tanımına Sistit denir. Genelde sebebi bakterilerdir. Ağrılı ve huzursuz edici işemeye neden olur. Nadirde görülse böbreklere yayılma durumunda hayati tehlike söz konusu olabilir. Sistit bazı kullanılan ilaçların yan etkisi olabilir. Aynı zamanda mesane çevresindeki kanserli organlara uygulanan ışık tedavi sonrasında sistit oluşabilir. Bakteriyel sistitin tedavisi antibiyotiklerle kolaydır. Farklı nedenlere bağlı sistitlerin tedavisi nedene bağlı olarak yapılır.

Sistit Belirtileri

Sistitin belirtileri acil idrar yapma ihtiyacı hatta kaçırma, işerken yanma, az ve sık işeme, kanlı idrar, alt karın bölgesinde basınç hissi ve hafif ateştir. Çocuklarda özellikle gündüz idrar kaçırmalarıyla birlikte oluştuğunda dikkat edilmelidir. Bu durum bir böbrek iltihabının habercisi olabilir.

Sistit Nedenleri

Sistitin daha iyi anlaşılabilmesi için boşaltım sistemini bilmek gerekmektedir. Boşaltım sistemi böbrek, böbrekten mesaneye idrarı aktaran üreter, idrarı depolayan mesane ve mesaneden idrarı dışarıya atan üretra kanalından (idrar kanalı) oluşur. Kandaki atık maddeler böbreklerde filtre edilip süzülür ve mesanede depolanır. Mesane de idrar yoluyla vücuttaki atıkları uzaklaştırılır.

Seksüel aktivite. Doğum kontrolü adına kullanılan rahim ağzı ve rahim içine yerleştirilen araçlar, gebelik, menopoz, idrar kanalı darlıkları, bağışıklık sistemini bozan AİDS ve diyabet gibi hastalıklar risk faktörlerinin içerisindedir.

Bakteriyel Sistit;

Kadın üretrası (idrar kanalı), vajinanın hemen üstünde bulunan 4-5 cm’lik bir kanaldır. Vajina iyi ve kötü bakterilerin bulunduğu bir organdır. Bu bakteriler cinsel temas sırasında, erkeklik organı hareketleri tarafından, yakın konumda bulunan idrar yoluna oradan da mesaneye gider. Bu bakteriler mesanede iltihap yapar. Kronik kabızlık da sistit oluşmasında yardımcı faktör olarak rol oynar.

Bakteriye Bağlı Olmayan Sistit;

Bakteriye bağlı olmayan sistitlerin (non-bakteriel) nedenleri çoktur. Bakteriye bağlı olmayan sistitlerden biri İnterstisyel Sistittir. Buna ağrılı mesane sendromu da denir. Sebebi bilenmemektedir. Tanısı kısmen kolay olmasına rağmen tedavisi çok zordur. Diğer bakteriyele bağlı olmayan sistitlerden bahsedildikten sonra İnterstisyel Sistit’in tanı ve tedavisinden uzunca bahsedilecektir.

İlaç kullanımının yan etkisi olan sistitler; kemoterapi ilaçları idrarla atıldığından mesaneyi irite ederek sistite neden olur. Radyoterapiye, mesaneye sonda uygulamaya, alerjik nedenlere bağlı sistitlerde oluşabilir. Şeker hastalığı, idrarda mikropların üremesini kolaylaştırdığı için idrarda kolayca iltihap oluşturabilir. Bu durum sistit oluşumuna neden olur. Böbrek taşları, prostat büyümesi ve omurilik yaralanmaları sonucunda da mesane iltihapları (sistit) meydana gelebilir.

Sistit Teşhisi

Anamnez dediğimiz hastanın kendisinin ve ailesinin geçmişini de içine alan sorgulama sistitin en kolay tanı yöntemidir. İdrar tetkiki ve antibiyotik duyarlılık testi önemlidir. Eğer hastalık çok sık tekrarlıyorsa mesaneye idrar kanalından girilip teleskopik aletler ve kamera yardımıyla incelemek, radyolojik ve ultrasonografi görüntüleme yöntemlerini kullanmak gerekir. Bunlar sayesinde sistiti oluşturan nedenler anlaşılır.

Sistit Tedavisi

Bakterilerin oluşturduğu sistitin tedavisinde eğer hastalık ilk kez görünüyorsa 3 veya 7 günlük antibiyotik tedavisi yeterlidir. Tekrarlayan sistitte daha uzun süreli antibiyotik tedavisi ve sistitin başka nedenlere bağlı olup olmadığının araştırılması yapılmalıdır. Gerekli araştırmalar yapıldıktan sonra başka bir neden bulunmadığında koruyucu olarak her cinsel temas öncesi veya cinsel temastan sonra tek doz belli gruptaki antibiyotik ilaçlar kullanılmalıdır. Ayrıca hastanın her cinsel temastan sonra idrarını yapması sistiti önleme konusunda etkilidir. 

Hastane ortamından bulaşan mikroplara bağlı sistitin tedavisi daha zordur. Hastane enfeksiyonun oluşturduğu hastalıklar antibiyotiklere daha dirençlidir.

Menapoz dönemi sistitinde antibiyotik uygulamasının yanı sıra kadınlık organına uygulanan östrojen kremler faydalı olabilir. Hamilelik döneminde ise gebeliğe bağlı hormon dengesinin bozulması sebebiyle idrar yollarının mikroplara hassasiyeti artar. Özel tedavi ve düzenli izlem gerektirir.

İnterstisyel Sistit Teşhisi ve Tedavisi;

İnterstisyel Sistit (ağrılı mesane sendromu), ağrılı mesane sendromu olarak da bilinir. Mesane, rahim ve diğer pelvis içi organlarda şiddetli ağrı ile gözükür. Basınç hissi veren kronik bir hastalıktır. Normal işleyen bir boşaltım sisteminde mesane belirli bir seviyede dolduktan sonra beyne uyarılar gider ve mesane boşaltılır. Ancak hasta, bu hastalıkta mesaneye çok az miktarda idrar birikse bile dayanılmaz bir ağrı ile idrar yapma ihtiyacı duyar. Çoğunlukla 30 yaş üstü kadınlarda gözükür. Erkeklerde nadiren gözükür. Erkeklerdeki benzer yakınmalar araştırılmazsa hastalık nadir olduğu için atlanabilir. İnterstisyel sistitin (ağrılı mesane sendromu) kesin tedavisi olmasa bile bir takım tedavi yöntemleriyle hasta rahatlatılmaya çalışılır. Adet döneminde uzun süre oturulduğunda, yoğun stres sonrası, aşırı fiziksel aktivite ve cinsel temasla hastalık alevlenir. Ağrı vajina ve anüs bölgesinde olduğu gibi pelvis içi organlarda (mesane, rahim gibi) hissedilir. Hasta her an işeme ihtiyacı hisseder. Günde 60 – 70 kere idrarını yapma ihtiyacı duyan vakalar vardır. Cinsel temas ağrıyı tetikler ve bu eşler arasında cinsel sorunlara yol açabilir.

Hastalık mesane adalesinin elastikiyetini bozup küçülterek mesane idrar kapasitesini iyice düşürür. Çok sık idrara çıkma hastayı sosyal hayattan koparır. Sistoskopi (mesanenin kamerayla gözlenmesi) ve diğer tanı yöntemleri tanıyı koymada yeterlidir. Fakat şüpheli durumda karın içi organları, laparoskop dediğimiz teleskopik aletler yardımıyla, kamera ile gözlenerek başka nedenler araştırılmalıdır. Endometriyoz denilen kadın rahiminin içini döşeyen dokunun doğumsal olarak vücudun değişik bölgelerinde de bulunup bulunmadığı araştırılır. Çünkü bu endometriyoz dokusu vücudun başka organlarında olduğunda benzer ağrılar yaratabilir. Özellikle adet döneminde artan şikayetlerde bu olasılık düşünülmelidir. İnterstisyel sistit tedavi süresince ağızdan alınan ilaçlar geçici bir iyileşme sağlar. Antidepresanlar ve alerji tedavisinde kullanılan antihistaminikler fayda verebilir. Mesane içerisine periyodik verilen ilaç tedavisi etkili olabilir. Mesaneye giden sinir uçlarına yerleştirilen bazı elektrotlar ile sinirlere akım verilerek hastanın mesanesi rahatlatılabilir. Bu tedavilerle ağrı kontrolü sağlanır. Hastaların çay kahve çikolata, asitli gıdalar, domates, patlıcan, konserve gıdalar yanı sıra tatlandırıcılardan, alkol ve sigaradan uzak durmaları istenir.

Son çare olarak uyguladığımız mesanenin tamamen çıkarılarak bağırsaktan yeni bir mesane yapıp böbrekten gelen idrar kanallarını bu yeni mesaneye ağızlaştırılan ameliyat tekniği uygulanır. Bu işlem ile hasta rahatlar. Bazı vakalarda bağırsaktan yeni mesane yapılsa bile ağrılar bir ölçüde devam edebilir. Bu fantom ağrı teorisiyle açıklanır. Yeni mesaneyle ağrı sebebi ortadan kalktığı halde beyin hala hayali ağrıyı algılar.