Yapay sfinkter, idrar tutamama sorunu yaşayan bireylerde mesane kontrolünü sağlamak için kullanılan tıbbi bir cihazdır. Özellikle prostat ameliyatı sonrasında erkeklerde ortaya çıkan idrar kaçırma problemlerine çözüm sunan yapay sfinkter, üretra etrafına yerleştirilen ve idrar akışını kontrol eden bir mekanizma ile çalışır. Bu cihaz, kişinin günlük yaşam kalitesini artırarak özgüvenini yeniden kazanmasına yardımcı olur. Bu makalede, yapay sfinkterin çalışma prensibi, uygulama süreci ve tedavi sonrası yaşam üzerindeki etkileri ayrıntılı olarak ele alacağız.
İdrar Vücuttan Nasıl Atılır?
Böbreklerde oluşan idrar, mesanede (idrar torbası) depolanır. Belirli bir miktara ulaştığında beyin uyarılır ve üretra denilen idrar kanalıyla dışarıya atılır. İdrar kanalında iki tane sfinkter dediğimiz idrar tutucu mekanizma mevcuttur. Mesane çıkışındaki ilk sfinkter otomatik kontrolludur. Yani istemsizdir. Vücut kendi kendine idrar tutmayı sağlar. Bu sfinkter idrar boşaltıktan sonra otomatik olarak kapanır. Daha aşağıdaki sfinkter ise, kendimizi sıkarak, istemli olarak idrarımızı tutmamızı sağlar. Yani bu mekanizmaların birisi elimizde olmadan kendi kendine kapanan diğeri ise kendi isteğimizle açıp kapadığımız sfinkterlerdir.
Bu iki contanın aynı anda görevini yapamadığı durumlarda idrar sürekli olarak kaçar. Bu iki sfinkterden yalnız bir tanesi bile sağlam olduğunda idrar kontrolü yapılabilir. Hem otomatik hem de istemli mekanizmanın hasar gördüğü ve işlevini hiç yapamadığı durumlar sosyal, hijyenik ve psikolojik olarak son derece üzücü bir durumlardır. İdrar kaçırmaların bu durumunda çözüm, yapay sfinkter ameliyatıdır.
Yapay Sfinkter Nedir? (İdrar Tutma Mekanizması)
Yapay Sfinkter 3 parçadan oluşur; sfinkter deposu, idrar kanalına yerleştirilen bir halka (cuff) ve hastanın açma ve kapamayı basit bir şekilde kontrol edebiliceği bir pompa. Hasta idrar yapmak için testis torbasındaki pompayı sıkar ve bırakır. Sfinkter halkası içerisindeki idrar kanalını sıkıştırıp kapatan su, sfinkter deposuna geri gider. Böylece idrar kanalı gevşer ve açılır. Hasta idrarını yapar. Daha sonra tekrar pompaya basarak hasta idrar kanalını kapatır. İdrar kanalına yerleştirilecek halkanın çapı, özel bir ölçüm aletiyle hesaplanır. Sistem hidrolik mekaniği prensibine göre çalışır.
Yapay sfinkter Ameliyatı Hangi Durumlarda Yapılır?
- Yapay Sfinkter ameliyatı, en çok mesane sinirlerinin hasar gördüğü (nörojen mesane) durumunlarında yapılır. Nörojen mesanede, mesanenin depolama, boşaltma ve idrarı tutma işlevi hasar görmüştür.
- Yapay Sfikter, İdrar kanalının yaralanması sonrası oluşan tam idrar kaçırmalarda kullanılır.
- Yapay Sfinkterin bir diğer kullanım sebebi ise, prostat ameliyatlarından sonra tam idrar kaçırma durumlarıdır. Prostatın basit veya kanser nedeniyle yapılan ameliyatlarında her iki sfinkter de hasar görebilir. Hasta idrarını tutamaz ve devamlı kaçırır.
- Bunun yanında pelvis kırıkları sebebiyle idrar kanalı kopmaları sonucu oluşan idrar kaçırmalarda da kullanılır. Üretraya yapılan ameliyatlar, araç içi ve ara dışı kazaları, kapalı ameliyatlar, pervis kemiği kırığıyla ile birlikte olan arka idrar yolu kopmalarında hem otomatik hem de istemli sfinkterler tam olarak hasar görür.
Kadın ve erkekte idrar kaçırmaların çoğu bazı ilaçlar ve değişik ameliyat yöntemleriyle kolayca tedavi edilebilir. Yapay sfinkter ameliyatı, bütün diğer tedavilerin işe yaramadığı, hastanın idrarını devamlı kaçırdığı durumda yapılmalıdır. Eğer üretra (idrar kanalı), hasar görmüş kısmen veya tamamen daralmışsa önce üretradaki darlığın ameliyatla düzeltilmesi gerekir. Üretradaki onarım gerçekleştikten sonra yapay sfinkter ameliyatı yapılabilir.
Yapay Sfinkter Ameliyatı Öncesi
Hastaya yapay sfinkter takıldıktan ancak 4-8 hafta sonra sfinkteri kullanabileceği anlatılır. Yapay sfinkter ancak bu süre içersinde yerleştirildiği yere uyum sağlar ve kendine yuva oluşturur.
Yapay sfinkter, sentetik bir madde olduğu için iltihaplanmaya yatkındır. Bu yüzden ameliyat alanının temizliği son derece önemlidir. Özel solüsyonlar ve antibiyotikler ameliyattan önce hastaya verilir. Genital bölge en fazla mikrobun bulunduğu bölgedir. Genital bölgenin tıraşlanması ameliyat esnasında bizzat ameliyatı yapan doktor tarafından yapılmalıdır.
Yapay Sfinkter Ameliyatı
Yapay sfinkter ameliyatından önce idrar yoluna sonda yerleştirilir. İdrar yolunun etli ve geniş olan bulberüretra bölgesine ulaşılır. 2 cm’lik bölümü serbestleştirilir. Etrafına üretrayı sıkmayacak sekilde ölçüm şeridi yerleştirilir. Bu şeritle ideal idrar yolu çapı belirlenmiş olur ve yapay sfinkter halkası ölçüye göre belirlenir. Daha sonra yapay sfinkter halkası yerleştirilir. Yapay sfinkter ne çok sıkı ne de çok gevsek olmalıdır. Sfinkter deposu mesane yanına yerleştirilir. Testis torbasına sfinkterin pompası için yuva oluşturulur. Testis torbası içinde bağlantı tüpleri birleştirilir. Son derece hassas ve incelik isteyen bir operasyondur. Enfeksiyon riskini engellemek için hijyene aşırı önem gösterilmelidir. Yapay Sfinkter yerleştirildikten sonra 3-4 defa bağlantıların ve mekanizmanın iyi işleyip işlemediğini anlamak için test edilir. 4-8 hafta Sfinkterin pompa ile şişirilmesi istenmez. Bu süre içerisinde iyileşme ve halkanın idrar kanalına uyumu beklenir. Hasta 2 hafta sonra kontrol edilir. 6-8 hafta sonra sistem çalıştırılır. Yapay sfinkterin kullanılması için testis torbasına yerleştirilen pompanın kuvvetlice sıkılması yeterlidir. Bu basit işlem birkaç kez bizzat hastaya tekrarlatılır ve hastaya mekanizmanın kullanımı öğretilir.