Bir yıllık normal ve düzenli bir cinsel ilişkiye rağmen gebe kalınma yaşanmıyorsa kısırlıktan bahsedilir. Yüzde 35 sadece erkek, yüzde 35 sadece kadın, yüzde 30 da hem erkek hem kadın sebebiyle kısırlık yaşanır.

Erkekte Kısırlık Nedenleri

Sadece testise bağlı olanlar (yüzde 30-40), testiste oluşan spermin kanallardaki tıkanıklığa bağlı olan bozuklukları (yüzde 10-20), beyindeki Hipofiz bezine ve Hipotalemik bölgeye ait hastalıklar (yüzde 1-2) ve bilinmeyen nedenler (yüzde 40-50) erkek kısırlığının nedeni olabilir. Anlaşıldığı üzere erkek kısırlığında bilinmeyen nedenlerin fazladır.

Sperm kaynaklı kısırlık;

Spermin testiste oluşmaya başlamasından meniyle dışarı atımına kadar 3,5 – 4 ay geçer. Erkekte kısırlığın ana sebebi spermin sayı, kalite ve hareketlilik olarak anormal yapıda oluşması ya da hiç oluşmamasıdır. Yandaki görsel sperm anormalliklerini göstermektedir. Penis vasıtasıyla spermin dışarı atılamayan vakalar kısırlığın ayrıca bölümünü oluşturur. Sperm normal oluşsa bile kanallardaki tıkanıklık sebebiyle sperm meni sıvısına karışmaz. Testis gelişimi ve hormon dengesi tamamen normal olsa bile genetik sebeplerle testislerde sperm üretimi çok yetersiz olabilir veya hiç sperm oluşmayabilir. Erkek kısırlığında sonuç alınması en zor nedenlerin başında genetik sebeplerle spermin oluşmadığı durumlardır. Çok derin araştırmalar yapılması gerekir. Sınırlı hastaların dışında başarı oranı düşüktür.

Testis Kaynaklı Kısırlık;

Testisin iltihapları, cinsel temas ile geçen hastalıklar, Varikosel denilen testisin toplardamarlarındaki genişleme, yukarıda kalıp yerine inmemiş testis, testisin doğuştan küçük olması testis kısırlığının sebeplerindendir.

Meni Atımı Kaynaklı Kısırlık;

Ejakülasyon (meni atımı) orgazm esnasında prostat, testisler ve meni keselerinin kasılmasıyla spermin kadın vajinasının içine atılması olayıdır. Erken boşalma durumunda sperm vajinanın derinliklerine atılamadığı için kısırlık nedeni olabilir.

Ejakülasyon esnasında mesane boynundaki idrarı tutan mekanizma kapanır. Bu sayede meni ve içindeki sperm mesaneye gitmez ve penisten dışarı atılır. Özellikle prostata yapılan kapalı girişimlerde bu mekanizma bozulacağı için meni mesane içerisine gider ve penisten gelmez. Bu yüzden gebelik için gerekli olan sperm hayvancıkları vajinanın derinliklerine gidemez. Buna Retrograt Ejakülasyon denir. Çocuk sahibi olmamış insanlara gereksiz yere prostata müdahale yapılmamalıdır. Ayrıca prostattaki tıkanıklığı tedavi etmek için kullanılan bazı ilaçlar da mesane boynunu genişleterek meninin mesaneye kaçmasına neden olur.

Diğer Kısırlık Nedenleri;

Alkol ve tütün kullanımı, devamlı alınan bazı ilaçlar, fıtık ameliyatına bağlı spermi nakleden Vasdeferens kanalının hasar görmesi, hormon bozuklukları, değişik nedenlerle yapılan Radyoterapi, sıkı iç çamaşırı giyilmesi, kasık bölgesine yapılan ameliyatlar, tedavi edilmeyen cinsel yolla bulaşan hastalıklar nedeniyle spermi nakil eden kanalların tıkanması kısırlığa yol açabilir.

Erkekte Kısırlık Teşhisi

Bir yıllık düzenli bir cinsel birliktelikten sonra hamile kalınmıyorsa çiftler beraberce sorgulanmalıdır (Anamnez). Meni tahlili yapılır. 3-5 gün meninin boşalmamasından sonra mastürbasyonla uygun şartlarda meni laboratuvara verilir. Verilen meni en az 2 cc olmalıdır. Eğer daha az ise meni keselerinde veya prostatta bir sorun var demektir. Sperm sayısının 1 cc de 20-300 milyon arasında olması lazımdır. 1 cc de 10 milyonun altında olması daha ciddi bir kısırlık anlamına gelir. Sperm hayvancığının çift başlı, çift kuyruklu gibi şekil bozuklukları kadın yumurtasını dölleme yeteneğinden uzak olduğunu gösterir. Sperm tahlilindeki diğer önemli parametrede spermlerin hareket hızlarıdır. Sperm hızı 0 dan 4’e kadar derecelendirilir. 3 ve 4 derece sperm hızı iyi bir sperm hızı olduğunu gösterir. Bütün spermler içinde yüzde 50 spermin 3 ve 4 derece hızda olması lazımdır.

Erkekte Kısırlık Tedavisi

Kısırlıkta Klasik yöntemler;

Sperm oluşmasını arttıran ilaçlar hastaya verilir. İdrar yolu ve genital organ iltihaplarının tedavi edilmesi gerekmektedir. Hormon bozuklukları var ise tedavi uygulanır.

Hastaya uzun süreli sıcaktan uzak durulması önerilir. Testis torbaları içerisindeki sıcaklık normal vücut sıcaklığından 3-4 derece daha düşüktür. Ancak bu sıcaklıkta testisler sperm üretebilir. Sauna veya kaplıcaya gitmek, sıkı iç çamaşırı giymek, fırın gibi sıcak ortamlarda çalışmak bu sıcaklığa etki ederek kısırlığa yol açabilir.

Varikosel hastalığı testisin kirli kan taşıyan damarlarında kan akımını engellediği için testiste sıcaklık artışına neden olarak sperm oluşumunu kötü yönde etkileyebilir. Gerektiğinde Varikosel ameliyatla tedavi edilmelidir. Maalesef varikosel ameliyatı pek çok nedenle gereksiz yere yapılmaktadır. Her 100 erkeğin 20 sinde Varikosel mevcuttur. Bu yüzde 20 erkeğinde ancak yüzde 20 sinde Varikosel kısırlık yaratır. Buda pek çok Varikoselin kısırlığa neden olmadığını gösterir. Bu nedenle bu konuda deneyimli bir hekimin Varikosel ameliyatına karar vermesi gerekmektedir.

Klasik tedavi yöntemlerinin bilinçli şekilde uygulanması özellikle hormon tedavisinin bu konuda çok deneyimli hekimlerce planlanması çok önemlidir. Gereksiz yere verilen hormon tedavileri tedavinin ötesinde hastanın kısırlık sorununu daha da ciddileştirebilir.

Döllemeyi Kolaylaştırıcı Yöntemler (Artifisiyel İnseminasyon);

Hastada sperm sayısı düşük ise birkaç kerede erkek mastürbasyonla sperm verir. Bu toplanan spermler özel bir sıvı içinde kadının rahminin içine bir enjektörle gönderilir. Bu yöntem sperm sayısı çok düşük olduğu durumlarda faydasızdır. 2 – 3 denemede başarısız olunmuşsa tekrar edilmemelidir. Başarı oranın düşük olduğu çiftlere anlatılmalıdır.

Tüp bebek (İVF);

İnvitro Fertilizasyon (İVF) denilen halk arasında tüp bebek olarak bilinen yöntemde ise erkekten alınan sperm ve kadından alınan ovun (yumurta) laboratuvar ortamında döllenir. En kaliteli sperm seçilir. Kadından alınan yumurtanın içine mikro enjeksiyon ile yumurta delinerek sperm içine konur. Buna yapay döllenme denir. Spermin yumurtalara gidip döllenme işlemi laboratuvar ortamında tamamen dışarıda yapılır. Bu spermlerle döllenen yumurta hücre bölünmeleri belirli bir sayıya geldiğinde alınır. Kadının rahiminin içerisine yerleştirilir.

Sperm Bankası – Sperm Donörü;

Erkeklerin spermi toplanıp bir sperm bankasında belirli bir derecede dondurularak senelerce bekletilebilir. Özellikle testis kanseri nedeniyle tedavi olmakta olan kişilerin ameliyattan evvel sperm bankasına spermleri bırakılır. Daha sonra çocuk isteğinde spermleri kullanılır.

Donör sperminde ise erkeğin hiçbir şekilde sperminin olmadığı veya üretilemediği durumlarda başka bir erkekten alınan ve sperm bankasında saklanan spermler gebe bırakma için kullanılmaktadır. Bu pek çok ülkede olduğu gibi ülkemizde de yasaktır. Bazı ülkelerde sağlık sistemi buna müsaade etmiştir.

TESE ve Benzeri Yöntemler;

Testislerin çok az sperm yaptığı veya normal sperm oluşsa bile penis vasıtasıyla atılamadığı durumlarda testis skrotumdan (testis torbası) dışarı çıkarılır. Sonrasında testis kesilir ve içindeki mikro kanallardan örnekler alınarak laboratuvar ortamında mikroskopla sperm bulunur. Bu mikro enjeksiyon yöntemiyle kadından alınan yumurtalığa enjekte edilir. Tüp bebek yönteminde son 10-15 yıldaki büyük gelişmeler sayesinde ümitsiz vakalarda bile gebe kalma ve çocuk sahibi olma olasılıkları artmıştır.