Kadınlarda üretra darlığı, idrar kanalının daralması sonucu idrar akışında zorluk, idrar yaparken ağrı ve sık idrara çıkma gibi belirtilerle kendini gösteren bir sağlık sorunudur. Genellikle idrar yolu enfeksiyonları, travmalar, cerrahi müdahaleler veya doğuştan gelen yapısal sorunlar nedeniyle oluşan üretra darlığı, yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir. Kadınlarda üretra darlığı, idrar akışını zorlaştırarak mesane ve böbrek sorunlarına yol açabilir. Tedavi seçenekleri arasında genişletme işlemleri, cerrahi müdahaleler ve altta yatan nedenlere göre uygulanan özel tedaviler bulunmaktadır. Bu makalede, kadınlarda üretra darlığının nedenleri, belirtileri, teşhis yöntemleri ve tedavi seçenekleri hakkında kapsamlı bilgiler sunacağız.
Üretra (idrar kanalı) Nedir?
Üretra (idrar kanalı), mesaneden idrarı dışarıya atan 5-6 cm uzunluğundaki idrar boşaltma kanalıdır. Vajina, 7,5 – 10 cm uzunluğunda rahimle birleşen basık silindir şeklinde cinsel birleşme organıdır. Üretra, vajinanın hemen üstündedir (resim 1 : Urethra). Üretra içten dışa 4 tabakadan oluşur. Mukoza, damar ağından zengin doku, içte uzunlamasına (longitüdünal) dışta dairesel (sirküler) kas dokusundan oluşur. İç adale tabakası mesane adalesinin devamıdır.
Üretra (idrar kanalı) Darlığı Nedenleri?
Kadınlarda vajinal doğum esnasında yaralanmalar, vajina içine yapılan cerrahi girişimler, trafik kazaları, idrar yolu iltihapları, idrar kanalına gereksiz tekrarlayıcı sonda uygulamak, çevre organlara kansere bağlı ışın tedavisi uygulanması gibi nedenler idrar kanalının elastikiyetini bozar. Ve idrar kanalının içini kısmen ya da bütünüyle daraltır. İdrar akımı zorlaşır, ince ve ıkınarak işeme, sık sık işeme gibi şikayetlere neden olur. En sık rastlanılan sebebi gereksiz yere idrar kanalına sonda uygulamaktır. Diğer sık rastlanılan darlık sebebi ise idrar kaçırma nedeni ile yapılan gevşek sling ameliyatlarının (TOT-TVT) bir komplikasyonu olarak idrar kanalının sıkışması ve daralmasıdır.
Üretra (idrar kanalı) Darlığı Belirtileri
Üretra darlığı, kanal içinden idrar çıkmamasına ve rahat atılamamasına neden olur. Hasta bekleyerek idrar yapar. İnce ve sık işer. İdrar yaparken ağrı hisseder. Sıkışma hissi mevcuttur. İleri daralmalarda ise hasta hiç idrarını yapamaz (retansiyon). Ciddi idrar yolu iltihabına neden olur.
Üretra (idrar kanalı) Darlığı Teşhisi
Hastanın şikayetlerinin ve önceden geçirdiği ameliyatların değerlendirmesi teşhiste önemlidir. İdrar kanalının teleskopik aletlerle gözlenmesi (üretrosistoskopi) darlığın yeri, uzunluğu ve mesanede neden olduğu bozuklukları anlamada etkilidir. İdrar kanalının ilaçlı madde ile görüntülenmesi (üretrografi) teşhiste önemlidir. Ayrıca mesanede ne kadar idrar kaldığının ölçülmesi de darlık hakkında önemli bilgi verir. Vajina içinden veya dışından yapılan ultrasonografiyle idrar kanalının içindeki darlık konusunda etraflı bilgi edinilebilir. Normalde işeme sonunda mesanede hiç idrar kalmaz. Üriner (boşaltım) sistemde değişik amaçlarla 6-24 arası 9 ayrı kalibrasyonda idrar kateterleri ve sondaları kullanılmaktadır. (6-8-10-12-14-18-20-22-24) İşte kadın işeme kanalında 14 numara sonda geçmiyorsa idrar kanalında darlıktan bahsedilebilir. Anestezi yapılmadan idrar kanalına sonda uygulandığında hasta kendini korumak amacıyla istemsiz olarak idrar kanalını sıkar. İdrar kanalında herhangi bir darlık olmadığı halde 14 numara sondanın geçmesine müsaade etmeyebilir. Bu yanlış olarak darlık var izlenimi verebilir. Deneyimli bir elde bu tanı hatası yapılmaz. Ayrıca hastanın bölgesel anestezi ile sondalanması da bu yanlış tanı olasılığını ortadan kaldıracaktır.
Üretra (idrar kanalı) Darlığı Tedavisi
Dilatasyon İşlemi
Kadında üretral dilatasyon; metal veya plastik sondalarla darlık yerinin zorlanarak geçilmesi işlemidir. İlk tedavi olarak uygulanabilir. Ağrılıdır. Genel anestezi ile yapılmalıdır. Başarısı kısa sürelidir. Tekrarı gerekir. Bu işlemin hastanın idrar kanalı darlığını artıracağı ve derinleştireceği bilinmelidir.
Üretra Darlığı Ameliyatı
Üretra Darlığı Kapalı Ameliyat
Endoskopik soğuk bıçakla darlığın kesilmesi; teleskopik aletin ucunda küçük bir bıçakla ışık kaynağı kullanılarak darlık bizzat görülerek uzunlamasına kesilir. Kesi saat 3 ve 9 hizalarında 2 yönde yapılır. İşlemin sfinkter (conta) dediğimiz idrar tutucu mekanizmalara zarar verme ve buna bağlı olarak idrar kaçırma yapabileceğini bilmek gerekir. Deneyimli merkezlerde bu işlem başarıyla yapılır.
Üretra Darlığı Açık Ameliyat
Kadınlarda üretra darlığı açık ameliyatının ismi üretroplastidir. Kesin sonuç verir. Ancak deneyimli merkez ve ellerde yapılmalıdır. Hassas bir ameliyattır. Darlık hemen idrar kanalının çıkışında ise işlem daha kolaydır. Darlık bölümü çepeçevre kesilir ve çıkarılır. Kesilen iki uc yeniden birbirine dikilir. İdrar tutucu mekanizmadan uzakta olduğu için sorun teşkil etmez.
Ancak üretradaki daha uzun ve yukardaki darlıklarda ise kesip uç uca ekleme yapılmaz bunun yerine darlık boylamasına kesilerek arasına greft (yama) konulur. Yamalar sayesinde üretra darlığı ortadan kalkar, üretra normal genişliğine ulaşır ve kesin sonuç elde edilir. Yamalar ya vajenden ya da vajen yanındaki küçük dudaklardan alınır ve aktarılır. Daha ideali ağız içinden alınan mukozanın kullanılmasıdır. Düşünülenin aksine ağız içinden alınan yamalar, ağız içinde hiç bir sorun oluşturmaz ve kendini onarım bakımından en ideal dokudur. Bu yöntem teknik incelik gerektirir. Hasta ertesi gün ağızdan normal beslenmesini yapabilir. Yara izi kalmaz, ağrıya neden olmaz. Bir iki günde kendini yeniler. Gerek olduğunda birkaç ay sonra aynı yerden doku alınabilir. Serbest yama (greft) kullanılarak yapılan onarımlar teknik olarak zordur fakat başarı oranları daha yüksektir. Biz bütün vakalarımızda ağırlıklı olarak ağız mukozası olmak üzere serbest yamaları kullanmaktayız. Tam başarı elde etmekteyiz.
Serbest yamalar, idrar kanalının ya üstünden ya da altından olmak üzere 2 yöntemle uygulanır. Operasyon öncesi, yeri ve uzunluğu belirlenmiş darlık bölgesine küçük bir kesi ile ulaşılarak darlık boydan boya kesilir araya alınan ağız mukozası yerleştirilir. Hastaya sonda konur ve dokunun kaynaması için 10-15 gün bekletilir. Hasta normal işeme fonksiyonuna kavuşur. Dorsal (kuzey) ya da ventralden (güney) yapılan tekniklerin kendine göre avantajı ya da dezavantajı vardır. Cinsel fonksiyonu bozmamak için vajen içinde büyük kesiler yapmamak ve doku çıkarmamak önemlidir.
Bizim uyguladığımız özel teknikte ister dorsalden ister ventralden olsun vajina hiç kesilmeden ağızdan alınan yama ile idrar kanalı normal genişliğine kavuşturulmakta ve hastaların cinsel fonksiyonlarında sorun oluşturulmamaktadır. İstemli sfinkter (istemli idrar tutucu mekanizma) idrar kanalının üstünde at nalı şeklinde yerleştiği için buradan yapılan ameliyat daha da teknik incelik ister. Sfinktere (idrar tutucu mekanizma) zarar vermemek için gerekirse luplar (büyüteç gözlükler) kullanılır. Klitoral doku dorsalde yamayı destekleyeceği için başarı oranı daha yüksektir. Fakat daha ince disseksiyon gerektirir. Klitorisin nörovasküler demetine dikkat etmek gerekir. Göze takılan özel büyüteç (loop) yardımıyla dokular daha detaylı görülür. Kadın üretra sfinkteri erkeklerdeki penis arkasındaki sfinkterin benzeridir. Kadın üretra darlıkları bu yüzden erkeklerdeki arka üretra darlıklarına benzer.
Özetle üretradaki darlıklar rekonstrüktif (yeniden yapılandırma) üroloji sayesinde onarılarak darlık giderilip idrar kanalı normal işlevine döndürülür. Hasta bu yakınmalarından tamamen kurtulur.